Wprowadzenie do metod monitorowania środowiska wodnego
Ryby, reagujące na długoterminowe zmiany środowiska, są jednym z elementów biologicznych branych pod uwagę przy ocenie stanu/potencjału jednolitych części wód powierzchniowych (JCW). JCW to dyskretny i znaczący element wód powierzchniowych, taki jak jezioro lub inny naturalny zbiornik wodny, sztuczny zbiornik wodny, strumień, potok, rzeka i kanał lub ich części, morskie wody wewnętrzne, wody przejściowe lub wody przybrzeżne. Zgodnie z tzw. Ramową Dyrektywą Wodną, państwa członkowskie UE są zobowiązane do osiągnięcia dobrego stanu lub potencjału ekologicznego wód powierzchniowych. Dobry stan ekologiczny odnosi się do wód powierzchniowych innych niż silnie zmienione wody powierzchniowe, natomiast dobry potencjał ekologiczny odnosi się do silnie zmienionych wód powierzchniowych. Wszystkie jednolite części wód objęte są Państwowym Monitoringiem Środowiska. Ze względu na szereg czynników, w tym m.in. brak wystarczających sił i środków finansowych, do oceny stanu/potencjału ekologicznego rzek na podstawie ichtiofauny przyjęto standardową metodę opartą na pojedynczym elektropołowie.
Elektropołowy nie są jednak jedyną metodą monitorowania ichtiofauny, poniżej przedstawiono wybrane metody.
Państwowy monitoring środowiska
Elektropołowy są metodą przyżyciową, a dla zapewnienia maksymalnie wysokiej przeżywalności konieczne jest posiadanie sprzętu do napowietrzania wody oraz sprawne prowadzenie samych badań, aby trwały jak najkrócej.
Złowione ryby, po zakończeniu pomiarów, należy uwolnić do rzeki, z której je odłowiono, z wyjątkiem gatunków obcych, wymienionych w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 września 2011 r. w sprawie roślin i zwierząt gatunków obcych, które w przypadku uwolnienia do środowiska przyrodniczego mogą zagrozić gatunkom rodzimym lub siedliskom przyrodniczym. Ryb z inwazyjnych gatunków obcych, nie wolno wprowadzać ponownie do środowiska i powinny zostać w sposób humanitarny uśmiercone.
Badań ichtiofauny nie wykonamy bez szeregu zgód i zezwoleń przewidzianych w: Ustawie o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r., Ustawie o rybactwie śródlądowym z dnia 18 kwietnia 1985 r., Rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie ochrony gatunków zwierząt. W zależności od tego na jakim obszarze są wykonywane badania, rodzaj dokumentów koniecznych do uzyskania jest inny. Ustalając te właściwe i konieczne, należy określić położenie położenie każdego ze stanowisk w granicach administracyjnych województwa, obwodu rybackiego oraz dokładnie sprawdzić, czy nie jest to obszar w granicach jednej z form ochrony przyrody (parku narodowego, rezerwatu). Jeszcze przed rozpoczęciem połowów, o ich terminie i miejscu, należy powiadomić właściwa jednostkę Państwowej Straży Rybackiej oraz użytkownika rybackiego. Należy zawiadomić również właściwą komendę Policji oraz Straż Graniczną (jeśli badania prowadzone są w strefie nadgranicznej).
Połów ryb za pomocą elektrycznych narzędzi połowowych
Technika ta uważana jest za najskuteczniejszą metodę badania ichtiofauny w wodach płynących. Przy jej wykorzystaniu należy uwzględniać zalecenia zawarte w Polskiej Normie PN-E 14011: 2006 Jakość wody-pobieranie próbek ryb z zastosowaniem elektryczności.
Procedura odłowów oraz sprzęt stosowany do elektropołowu, różnią się w zależności od szerokości i głębokości rzeki. Elektropołowy prowadzi się przy pomocy agregatu prądotwórczego dwiema podstawowymi metodami: brodzenia oraz połowu z łodzi, a na wybór wpływ ma głębokość rzeki. Metoda brodzenia w górę rzeki, wykorzystywana jest w ciekach o szerokości nieprzekraczającej 15 m i do głębokości 0,7 m, a połowy prowadzone są na całej szerokości rzeki. W płytkich rzekach, ale o szerokości przekraczającej 10 m, odławiając ryby metodą brodzenia w górę cieku, należy zastosować metodę “połowów łączonych” - jako jedno stanowisko, łączy się razem kilka odcinków o łącznej powierzchni nie mniejszej niż 1000 m². Gdy głębokość rzeki przekracza 0,7 m, elektropołowy prowadzone są z łodzi, spływającej z nurtem rzeki.
Zalecane terminy elektropołowów ryb to okres późnego lata i wczesnej jesieni. Na wiarygodność oceny stanu badanych populacji ryb, pozytywnie wpływają w tym czasie niskie stany wody zwiększające efektywność połowu.
Ograniczeniem stosowalności metody jest temperatura wody, nie może być ona niższa niż 5℃, nie wolno również prowadzić elektropołowów w czasie opadów deszczu. z kolei wykonywanie badań przy zbyt wysokich temperaturach podnosi ryzyko śmiertelności ryb.
Zgodnie z §37 rozporządzeniem Ministra Rolnictwa z dnia 04 lutego 1980 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy w rybactwie śródlądowym, zespołem prowadzącym połowy musi kierować osoba posiadająca uprawnienia w zakresie eksploatacji elektrycznych narzędzi połowu ryb.
Polish 
English